NUMBERS ARE PEOPLE COCK-UP BEFORE CONSPIRACY • CITE PRIMARY SOURCES OR GO HOME


Wednesday 11 September 2024

Letter from pre Brexit Britain

I stumbled onto this article in my drafts folder. It dates back to 2016, the year of the Brexit referendum, and was abandoned because, as a FCA staffer, I was ultra conscious of publishing (UK) politically charged material. I literally asked for permission to publish it and was denied. I have no doubt many of my colleagues, not to mention others in the civil service proper, sat on similar statements in order to defend their organisations' impartiality.

I'm long gone from the FCA and even the UK itself, so perhaps now is a good time to share. I have not changed the content of the post and have not even checked for link rot.

Enjoy.

==============================

It has come to it at last. 

This blog will campaign for Britain to remain in the European Union - forever as sceptics and reformers, but also as eager members of a single market and committed citizens of the Union. 

What I believe

I believe in personal liberty, in free movement and free trade. I want as much of Europe, indeed as much of the world, as possible to be a place where British people can come, go, trade, settle and enjoy their rights as easily as though they were natives. And I want as many Europeans, indeed as many people, as possible to have the chance to do the same here in the UK. It's hard to achieve this without some level of harmonisation, reciprocity and arbitration. Europe aims to provide all of these things. That it doesn't always do so as well as it could is a reason to invest in the project - not to abandon it for one that does not even try to deliver on the same goals.  

I believe in democracy - and it hurts me that the European institutions can be so opaque, distant and insular, and indeed so unaccountable - not just to British people, but to anyone that doesn't work in the Brussels bubble. It hurts me that Westminster and Whitehall can be no less opaque, distant and insular, and occasionally as unaccountable, to everyone outside the small politics/policy bubble in which I work. The struggle against these evils is the same, and its tools are the same, wherever on the map the battle lines are drawn. Just as, say, the Scots were right to remain in the UK and stick with 'distant' Westminster, so will the Brits be wise to remain in the EU. 

I believe in sovereignty. Whatever happens I'll never regret the fact that the British people got to vote on continued EU membership - and I thought the same of Scotland's referendum. The question of how the people should decide matters of sovereignty is of a higher order than the question of which course they should choose. But sovereignty is tempered by the realities of power and influence: no country can punch above their weight without pooling sovereignty with others. A trade agreement limits a country's power over its terms of trade, so long as its partners reciprocate; a defence agreement binds it to the decisions of its allies, and vice versa.  

There is no tension between Euroscepticism and the Remain vote in my mind. The EU institutions are state institutions and hold power over us - they would continue to do so in many ways even post-Brexit. To question them is natural. To demand transparency and accountability to the European people(s); to hold them to standards of fiscal discipline or good regulation; to demand that they respect the principle of subsidiarity by devolving policy to the local level unless absolutely necessary; all of these are only natural. All of the Quitters should have joined in this work of reform, lent their energy and (in some cases) expertise to it; their error is not that they criticise the EU but that so many of them opted for exit over voice from the start. We needed you, Quitters, and you abandoned us. 

And here's the last thing I believe in. Europeans are not alien peoples living inscrutable lives in a different world - they are our people. Not in the racist sense of being predominantly white people of a Christian background, but in the real sense of having the same points of historic, cultural and political reference. They know, as we do, the glories and follies of colonial power; the lessons of classical Rome or Greece; the trauma and shame of the World Wars; the dream, however misguided, of a welfare state that can shield the people from want and squalor; and that of a free press and an independent judiciary; the joint task of rebuilding what was destroyed by the Socialist experiment; the journey, sometimes incomplete, to a secular state;  the struggle for equality and tolerance; and the traveller's joy at blurred borders. None of the up-and-coming powers of the world share all of these things with us in quite the same way. Some of them we don't even share with the Americans.  

What the referendum is really about

Britain can cease to be a member of the EU, but it can't physically leave Europe. Nor is it any side's intention for Britain to stop trading with European nations, or to prevent their nationals from visiting at all.  Skilled EU migrants will still be welcome - with Visas, but welcome nonetheless. And the proximity of Britain, physical, cultural and linguistic, will lead them here as long as our economy is growing.

Whatever the outcome of the referendum, Europe will always be our back yard in a way that the Americas or Asia or Africa will not be. For some, including myself, it will also always be our home. We should all want it to work well because if it doesn't we too will share in the consequences. Their politics, their wars, their financial crises will always spill over to us and vice versa. But Brexit can only reduce our influence in Europe, in return for, let's face it, only four freedoms, in descending order of value to me:
  • the freedom to change our mind about laws passed in the past, even if the rest of Europe hasn't caught up yet. (Where do I sign?)
  • the freedom to occasionally hold the least extroverted of the UK's businesses to more appropriate, more flexible standards (Why not?)
  • the freedom to hold UK governments to more flexible standards when it comes to respecting the rights of UK residents or subsidising UK businesses (Wait what?)
  • the freedom to discriminate against more of our fellow men and women because of their place of birth or residence. (WTF?)
Brexit is not some heroic sortie, sticking two fingers up to a dictatorial creeping super-state. It is walking away from the broadest, most profitable foothold Britain has ever had on the world with free, willing partners on the other side.  Never before have we shared so comprehensively in the wealth of other nations without holding a gun to their heads.

Nor is Brexit a broad popular movement against the bloodless, joyless talking heads of the Establishment. It is a cynical bargain between those who fear or resent globalisation, and those of a more libertarian bent that would unshackle themselves from a continent with a long tradition of meddlesome socialism in favour of a new globalisation. The former bring their sheer numbers and a good helping of political cunning; the latter bring the intellectual muscle and gravitas. So the Leave campaign can shapeshift to speak as one group of the other - until the day after the referendum when it becomes clear that they can't both claim a popular mandate.

Who I stand with
I stand with the majority of British businesses who don't want to be torn out of the Single Market. I stand with younger people and degree-educated people through the UK, who each favour staying in the EU by a large majority, and particularly with the one third of British people who don't feel they have to choose between feeling European and feeling BritishIn short, I stand with the people and businesses most likely to be net contributors to Britain's fiscal and trade balance; the ones who will pay both the price for Europe and the price for non-Europe. And I stand with the majority of Britain's MPs, the actual lawmakers that Brexit will supposedly return power to, who want us to remain in the EU.  
I don't stand against any of my fellow British citizens who, with their country's best interests at heart, have weighed what evidence they could and chosen Brexit. I wish they'd see my side of this argument. I do stand against cynical Quitter politicians who insult their own followers with unholy alliances brokered in the back rooms of a Russia Today studio, or attention-whores who treat Britain's future relationship with Europe as a lesser concern than their own careers and simply must decide their position at the last moment, over dinner with a media mogul oligarch. 

I do stand against those who peddle outright lies, knowing that it takes much more work to repair the damage of a false meme than it does to spread one; those who play dog whistle politics, depicting EU citizens as criminals, terrorists or rapists; those who denounce all 'experts' as though anything but expertise stands between us and an early grave; those who promise, with an eye to focus groups, to shower 'our NHS' with money snatched back from Brussels while also promising, depending on the audience, to rob it of many of its most-needed professionals or dismantle it outright. 

What's in it for you
  • If you're talented, hardworking or financially comfortable, the EU is a diversification policy. It ensures that you can move your life and business to any Member State virtually overnight if you wish to - porting over your employment rights, your qualifications, your pension savings and social security entitlements, with little fear of discrimination and limited bureaucratic obstacles. As with diversified savings, diversifying your citizenship away from one country dramatically improves your position by smoothing out (some of) the idiosyncratic risk that comes with being tied to the UK. Why would you need this insurance policy? Who knows? Maybe your specialism will become saturated in Britain; maybe the country will find itself in another long recession; maybe you'll need a change of scenery. Hell, maybe you'll fall for an attractive stranger on holiday. It can happen to you, Quitters. Even Nigel Farage fell for a German, you know.
  • The EU is probably the world's most ambitious and most rigorously enforced free trade project. It's one of the few places in the world where governments' powers to indefinitely prop up failing industries, restrict free trade and beggar their neighbours regularly meet a powerful, proactive challenge in the form of state aid and competition rules. Britain can negotiate all the free trade treaties in the world, but the level of enforcement we can expect will always be lower if there's a powerful country on the other side. 
  • The European courts are a valuable line of defense against abuses of power in the UK. Government and Parliament can always choose to make laws that restrict your freedom, and the absence of a constitution gives them a little more leeway for doing so. The Courts may in vanishingly rare occasions ban Britain from sending foreign-born persons into exile, but they also protect the rights of British people against an occasionally trigger-happy government. If you are 100% happy to trust, say your online privacy to GCHQ, this line of defence is useless. But you're not, and Brexiters are least happy of all.
  • If you feel that the global reach of the English language in business and official procedure is valuable to the UK, a kind of human capital built for the British at no expense of their own, consider that the EU is practically a sales machine for the English language. The dominance of English in the Institutions (by no means a foregone conclusion in the 80s or 90s) will be that much easier to challenge if Britain itself leaves.
  • The EU is probably the biggest driver of regionalism in the UK at the moment - and will probably remain so as long as a tight fiscal policy prioritises central control over local initiative. EU funding works in terms of regions more often than it does in terms of member-states, driving the creation of regional competence and control. If you are invested in reversing regional disparities, or if you believe (as I do) that decentralising fiscal policy leads to better, more accountable spending, the EU is on your side in a way that Whitehall and Westminster cannot currently match. 
  • The EU is probably the most effective means Britain has of keeping the dominance of its social elite in check. The one thing you can count on 'faceless Brussels bureaucrats' not to do is give a toss which school a senior lobbyist went to all of forty years ago, or which family they married into. They will be lobbied and often they will be corrupted, for such is the way of all government; but the vehicle for this is much more likely to be the sheer power and presence of corporations of sovereigns, leaving behind huge tell-tale pawprints; as opposed to the pixie-dust trail of tribal in-groups.
  • The EU is a protection against arbitrage. If you're worried that the British high street is disappearing in favour of online retailers based in low-tax Luxembourg, the amount of leverage Britain alone has on them is tiny. Europe on the other hand has substantial leverage.   

Who we EU migrants are

Many people have no idea what happens in the Brussels bubble and have no interest in lofty discussions about the sovereignty of Parliaments or compliance with EU Directives. But they do have an interest in money, in public services, and in fairness. To engage them, Eurosceptics have exploited resentment against European immigrants who they believed were flocking to the UK to take 'our jobs' and, paradoxically, to also take advantage of the benefits system.


Now migration in the UK is far from 'uncontrolled'. In fact, a simple look at the government's regular 'statements of changes to immigration rules' will convince you that they spend a lot of time working on controlling immigration - this is also obvious to anyone outside the country. But Britain cannot limit immigration of workers from Europe because freedom of movement (for workers) is a fundamental element of the project - written into its DNA from the Treaty of Rome onwards (and prior to this in a more limited form). Europe did not over-reach into freedom of movement. It really was something Britain signed up for when it joined. Tactically questioning the rules of the game after it's started is precisely the sort of thing that Brits disapprove of in other spheres of life.   

Very few EU migrants come to the UK for any reason that doesn't involve contributing to the country in one way or another. ONS estimates that about two thirds (67%) of EU migrants coming to the UK for a long-term stay do so in order to work, and just under two-thirds (62%) of those already have a job offer when they arrive. The rest presumably find one fairly quickly because 78% of all EU nationals in the UK in 2014 were in employment. The unemployment rates of British and non-British EU nationals were identical in 2014.

But wait! What of the other one third of Europeans who don't come here to work and the 22% who are subsequently not in employment? Well, another fifth-ish (19%) of all EU migrants come here in order to study, collectively paying our Universities, Colleges and landlords a fortune for the privilege. Anti-migration lobbyists estimated the pre-crisis contribution of EU students at ca. £1.35billion per year - about as big as, say, the UK's trade deficit with India at the time

Only about 8% of these EU students tend to be unemployed a mere six months after graduation, and they are as likely to go back to Europe to work as they are to get a job in the UK.

Unlike neighbouring Ireland, Britain has no collective memory of mass emigration - of British people leaving the island in droves to find work elsewhere out of necessity. Long may this continue. But it does mean our perception of who emigrates is desperately skewed. Ask around in Europe and their name for what we here call 'uncontrolled migration' is 'brain drain.' They do not cheer their compatriots who come here as cunning euro-foragers. They regret their loss, knowing that the most marketable workers are first to leave. Cynically, David Cameron invoked EU countries' fear of a brain drain when negotiating his 'new deal' for Britain. 

..And we don't come here for the (limited) benefits

This leaves the one in six Europeans who come here for family or other reasons, and whom the Quitter campaign still tries to demonise as motivated primarily by benefits.

Even the Prime Minister danced to their tune, commissioning a flawed ad-hoc study (available here and with some commentary here) that, to avoid embarrassment, had to be published in a highly irregular manner that the UK statistics authority openly criticised. Crucially, the government's calculations lumped tax credits to working people on very low wages (which EU migrants are more likely to receive) in with benefits paid to people not in work; which EU migrants are less likely to receive than native Brits. Overall, EU migrants' share of benefits spending is half their share of the working-age population, which really tells you something about their actual impact on the public purse. 

The majority of EU migrants coming to the UK for non-work and non-educational purposes come to join their partners (hence the rising relative number) and are very unlikely to be gaming the benefit system. How do I know that? Because it's easy to look at the timing of the Welfare Reform Act 2012, which substantially cut the benefits they might expect, and its impact on migration by different motivations. Even if all correlation implies causation in this case, it would suggest that only 4% of pre-2011 EU migration was elastic to welfare benefits, and that further benefits cuts since 2012 have not affected it.

This should surprise no-one; we know benefits uptake among new EU migrants has, over successive waves of EU enlargement, been generally lower than that of UK natives (see here and here). We also know that the correlation between benefits generosity and the number of EU migrants is not significant, although the (negative) correlation between generosity and the employability of migrants might be.


Which brings me to the main point. The UK isn't an overly-generous country when it comes to benefits. Many Brits see ours as the most generous welfare state in the world but in the Continent Britain is seen overwhelmingly as Margaret Thatcher's country, an America-light with a deregulated labour market and a devil-take-the-hindmost attitude to the poor. The fact that its welfare has never been very generous has traditionally meant it tended to get more educated and employable European migrants in the first place (see here). Once adjusting for the cost of living here, the UK is on a par with Italy, and substantially less generous that Norway, Denmark, Luxembourg, France, or Germany. You can see this for yourselves here (and as I illustrate in the graph below). Anyone willing to move just to claim benefits would be better off elsewhere. The UK is comparatively even less generous when it comes to unemployment and disability benefits, even after adjusting for a lower unemployment rate. 

Why am I counting Norway in the group of comparator countries? Because it, too, abides by the EU's freedom of movement rules. Even though it's not an EU country. Because it's in its national interest to do so. Even though it's got a much more generous welfare state. Do you get it? Good.

The one type of benefits with which Britain is more generous is housing - which makes sense since the UK is an expensive place in which to both rent and buy property. Specifically on this, we've known since at least 2014, and the research by Battiston et al (2014), that claims of preferential access to social housing by immigrants are actually false. Comparing like for like, immigrants are less likely than natives to receive social housing, and EEA immigrants even less so. This 'immigrant penalty' has fallen over the years but not reversed. Immigrants are substantially more likely to rent from private landlords and it takes 15 years in the country for a European immigrant to have the same chances, other things being equal, as a native-born UK citizen at getting social housing.

So Britain's real draw is not a generous benefits system but rather the fact that it generates jobs, has a number of successful universities and a language that is dead-easy to learn and widely spoken; all of which is important to people who (you guessed it!) intend to work or study here and much less so to ghettoised benefits scroungers, whoever they are.  

To assist MPs seeking clarity on the issues being brought up by constituents, the Library of Parliament produced an excellent briefing last year on what benefits foreigners, including EU citizens, can claim in the UK. Broadly speaking, EU citizens aren't automatically eligible for benefits in the same way as UK citizens - they need to have the 'right to reside' in the country, which is conditional on having first been in work or otherwise able to support oneself without benefits for three months. No one can simply turn up and claim benefits in the way that some Quitters imagine. In fact the poor folks at the LoP have also been forced to issue a briefing to debunk viral emails that made wild claims about what asylum seekers and refugees were costing the UK, among a long catalogue or related publications. Principled Quitters could have helped to at least stem the tide of misinformation - almost all of which came from their side - but they never lifted a finger.


Declaration of interests 

I have, since 2013, been a UK citizen, and proudly so. I was born and raised in Greece and am still actively involved in the politics of my birthplace. As an EU citizen, I did not have to naturalise and my right to remain and work in the UK was never in doubt. I did it because I genuinely felt (and feel) that I belong here, and that my life and fortunes depend on the UK’s prosperity. I also made this choice because, having been close to the policy industry all my working life, I felt it was appropriate to be a voter in this country. My wife is an EU citizen but has not naturalised.

I have never had any income from the EU institutions, or any contractual ties to them. I was however briefly a registered expert for the Commission, which meant my employer at the time was reimbursed for two Eurostar round-trips. In a different employment, in the first two years of my career (2006-8), my employer received EU (ESF) funding, which paid for half of one of the (exclusively UK-focused) projects I was working on. Finally, my current employer (whom my views do not represent or bind in any way) works in an environment heavily influenced by EU regulation; I work within this framework daily, although I have not interacted with the EU institutions in this employment. I have friends working for the European Parliament, the European Investment Bank and the Commission.

I am fortunate in many ways in this life, and I pay all the tax one would expect based on my income. I did the same before I naturalised. Last year, according to HMRC's personalised annual tax summary, I paid £15,100 worth of tax towards welfare, pensions, education, and health alone. The year before, I paid £11,655. That's not all of the tax I pay - just the part that goes into the broader welfare state. I also pay my share of the UK's contributions to the EU budget. A colossal £128 this year, up from £127 a year earlier. That's about the same amount I pay for broadband; and less than a TV licence.

Monday 13 January 2020

Πόσες εκτρώσεις γίνονται τελικά στην Ελλάδα; Απάντηση στην προκήρυξη της τ.ο. Μπουμπούκο Χαράμ.



Μου είναι πολύ δυσάρεστο που γράφω αυτή την ανάρτηση. Αυτό τον καιρό προτιμώ η παρουσία μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να είναι ελαφριά, και όσο για το ιστολόγιο όπως βλέπει ο καθένας το έχω σχεδόν εγκαταλείψει. Εντούτοις κάθε τόσο εμφανίζεται και μια τρανταχτή περίπτωση όπου φαίνεται ότι συνολικά η χώρα, με τα 11εκ παρά κάτι κατοίκους και τα δεκάδες χιλιάδες χρόνια διαγαλαξιακής κοσμοκρατορίας της, δεν μπορεί να βάλει κάτω πέντε αράδες στοιχεία για χάρη ενός υγιούς δημοσίου διαλόγου.


Ο λόγος για την πρόσφατη ανάρτηση του Αδώνιδος 'ας μιλήσουμε' Γεωργιάδη, η οποία εκθειάζει πρωτοσέλιδο της Sportime (wot) με θέμα την Ημέρα του Αγέννητου Παιδιού, το οποίο με τη σειρά του φιλοξενεί πλήθος εξωτικών ισχυρισμών για το πλήθος και τις επιπτώσεις των αμβλώσεων. Δεν θα δώσω παραπάνω δημοσιότητα από ό,τι χρειάζεται ούτε στο ένα ούτε στο άλλο. Η πολυετής προσπάθεια του γιλεκοκατακτητή Γεωργιάδη να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη εξάλλου θα μας παράσχει πολλά τέτοια περιστατικά από δω και στο εξής.

Αξίζει εντούτοις να σταθούμε στο θέμα των αμβλώσεων γιατί ξεπερνά τον Άδωνι - εξάλλου και το αφεντικό του αναφέρεται σε 150.000 αμβλώσεις, έναν αριθμό που δεν στηρίζεται πουθενά. Είναι τρομακτικό πόσο φτωχή είναι η τεκμηρίωση σχετικά με το θέμα και πόσο κακό έχει κάνει αυτή η έλλειψη στοιχείων στο δημόσιο διάλογο. Το θέμα μας είναι δυσάρεστο και οι μελέτη των στοιχείων είναι κάπως στεγνή, αλλά θα προσπαθήσω να βγάλω την ύλη όσο το δυνατόν καλύτερα.

Η ανάρτηση περιληπτικά:

Τα περισσότερα στοιχεία που θα δείτε στο διαδίκτυο για το θέμα είναι από παλιά ως απαράδεκτα παλιά, πολύ επισφαλή, και κακώς ανακυκλώνονται στον τύπο από πολλούς απρόσεκτους και μερικούς κακόβουλους σαν να ήταν ακριβή και πρόσφατα. Δεν φταίει μετά ο ιδιώτης για την στρεβλη εντύπωση που έχει αποκομίσει, ότι δηλαδή οι εκτρώσεις γίνονται αλόγιστα και επιπόλαια, αλλά η στρεβλή εντύπωση μπορεί να κάνει πραγματική ζημιά.

Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία ούτε πρόσφατες καλές εκτιμήσεις από ιδιώτες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ξέρουμε τίποτε. Ξέρουμε αρκετά για να μιλήσουμε με κάποια σιγουριά για την τάξη μεγέθους και τις τάσεις. Ξέρουμε ότι οι έρευνες που παραθέτουν τη μεθοδολογία τους, ή οι έρευνες που βασίζονται σε διοικητικά στοιχεία και δειγματοληψία, δίνουν πολύ μικρότερα νούμερα από αυτές που βασίζονται σε υποθέσεις και αναγωγές. Ξέρουμε επίσης ότι οι νεότερες μελέτες δίνουν μικρότερα νούμερα από τις παλαιότερες. Αν μου βάλετε το μαχαίρι στο λαιμό θα σας πω ότι δύσκολα γίνεται να έχουμε πάνω από 70 χιλιάδες αμβλώσεις το χρόνο στην Ελλάδα, και η κρίση μάλλον μείωσε προσωρινά κι άλλο τον αριθμό.

Η Ελλάδα είχε ένα σύντομο μεταπολεμικό baby boom αλλά στις δεκαετίες του 60 και 70 πέρασε στο άλλο άκρο, με τις αμβλώσεις να αποτελούν σημαντική μορφή αντισύλληψης (ελλείψει άλλων). Αυτά συνέβησαν παρά το γεγονός ότι η χώρα τότε ήταν πολύ πιο θρησκευόμενη, οι εκτεταμένες οικογένειες ήταν πιο δεμένες, η παραδοσιακή οικογένεια ήταν αδιαμφισβήτητος θεσμός, και οι αμβλώσεις ήταν παράνομες.

Αυτή η ομολογουμένως κακή εξέλιξη έφτασε στο τέλος της τη δεκαετία του '80, ίσως και λόγω της αποποινικοποίησης των αμβλώσεων. Λέω κακή εξέλιξη γιατί τα φάρμακα δεν είναι καραμέλες, και οι αμβλώσεις δεν είναι πλακίτσα - έχουν επιπτώσεις παντός είδους στη σωματική και ψυχική υγεία και στη μετέπειτα γονιμότητα. Όσο και αν θέλω να έχουν οι γυναίκες πρόσβαση σε αυτή την επιλογή, το ότι γινόντουσαν τόσες πολλές αμβλώσεις για χρόνια λόγω της έλλειψης παιδείας και της ελλιπούς πρόσβασης στην αντισύλληψη είναι τραγικό.  Στη νεότερη Ελλάδα όμως, αυτή που μας αφορά, οι αμβλώσεις μειώνονται σταθερά και, στο βαθμό που μπορώ να κρίνω, γρηγορότερα από ό,τι οι γεννήσεις - όπως και μειώνεται το ποσοστό των αμβλώσεων που γίνονται στην Ελλάδα από αλλοδαπές γυναίκες, και οι οποίες στο παρελθόν ήταν μεγάλο μέρος του συνόλου των 'επίσημων' αμβλώσεων.

Όι Ελληνίδες σχεδόν βέβαια δεν έκαναν ποτέ 300.000 αμβλώσεις το χρόνο. Οι Ελληνίδες επίσης σχεδόν βέβαια δεν κάνουν 100.000 αμβλώσεις το χρόνο στις μέρες μας, και αυτές που κάνουν είναι σε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό (ίσως κι οι μισές) πολύ νεαρές κοπέλες, γιατί οι μεγαλύτερες Ελληνίδες πλέον ξέρουν να προφυλάσσονται από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Και ο αριθμός των αμβλώσεων σχεδόν βέβαια δεν αυξήθηκε κατά 50% επί κρίσης, όπως λέγεται. Είναι αριθμητικά σχεδόν αδύνατον να αυξήθηκε πάνω από 30% και τα στοιχεία συνηγορούν στο ότι, αντιθέτως, μάλλον μειώθηκε κατά τουλάχιστο το ίδιο ποσοστό.

"Μαμά, από πού έρχονται οι στατιστικές;"

Τρεις τρόποι υπάρχουν για να κάνει κανείς εκτιμήσεις, όχι μόνο για τον αριθμό των εκτρώσεων αλλά και για οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη συμπεριφορά που αξίζει να μετρηθεί αλλά δεν μπορεί να απογραφεί πλήρως.
  • Μπορεί να κάνει διοικητικές απογραφές (πχ να ζητήσει από όλα τα νοσοκομεία και τις κλινικές να ελέγξουν τα κιτάπια τους και να πούν πόσες αμβλώσεις έχουν πραγματοποιήσει ή υποβοηθήσει). Όσοι σταστικάριοι διαβάζετε το άρθρο, συγχωρήστε μου την κατάχρηση του ορου 'απογραφή' - όπως θα δείτε παρακάτω συχνά δεν καλύπτεται όλος ο σχετικός πληθυσμός.
     
  • Μπορεί να κάνει δειγματοληπτικές έρευνες (πχ να ρωτήσει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από 1.000 γυναίκες αν έχουν κάνει άμβλωση και αν ναι πόσες φορές και πότε) ή
  • Μπορεί αν δεν έχει τίποτε από τα παραπάνω στη διάθεσή του να κάνει αναγωγές με βάση τρίτα μεγέθη και υποθέσεις, πχ. μπορεί να ρωτήσει δειγματοληπτικά 1.000 γυναίκες πόσες ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες είχαν και να κάνει υποθέσεις για το πόσες από αυτές κατέληξαν σε άμβλωση, ή να φτιάξει ένα στατιστικό μοντέλο για τους παράγοντες που επηρεάζουν τις γεννήσεις και συγκρίνοντας τις προβλέψεις του με τις πραγματικές γέννες να δει πόση είναι η ανεξήγητη υστέρηση των γεννήσεων σε κάποια χρονική περίοδο.
Από τις παραπάνω μεθόδους όλες έχουν χρησιμοποιηθεί και όλες έχουν τα τρωτά τους. Ας τις δούμε από κοντά.

Διοικητικές απογραφές

Οι διοικητικές απογραφές δεν καλύπτουν αυτοσχέδιες αμβλώσεις που γίνονται με φαρμακευτικά ή άλλα μέσα και μπορεί να παραλείψουν ορισμένες ιδιωτικές κλινικές. Η πιο πρόσφατη διοικητική απογραφή που μπόρεσα να βρω δημοσιευμένη σε επιστημονικό περιοδικό αφορά στο έτος 2004, από την Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρία. Υπολόγισε περίπου 70.000 αμβλώσεις (πλήρες κείμενο εδώ, Η/Τ @destroxiii). Η μελέτη έχει ελαττώματα: λείπουν ορισμένα νοσοκομεία που δεν απήντησαν. Δεν παρατίθενται καθόλου λεπτομέρειες για το δείγμα ιδιωτικών κλινικών που χρησιμοποιήθηκε (που ίσως, ομολογώ να έχουν δημοσιευτεί αλλού). Είναι μια αρχή.

Διοικητικές απογραφές φαίνεται να έχουν γίνει παλαιότερα και από το Αρεταίειο, τις οποίες δημοσίευε παλαιότερα περιληπτικά η Γενική Γραμματεία Ισότητας. Στη γνωστότερη από αυτές, τα στοιχεία αφορούν στο έτος 2000 (ξέρω, φαίνεται πρόσφατο, αλλά πάνε 20 χρόνια!), και υπολογίζουν 100.000 ως 120.000 αμβλώσεις σε νοσοκομεία και κλινικές (όπως αναφέρεται εδώ). Τα στοιχεία της έρευνας ωστόσο δεν βρίσκονται πλέον πουθενά και δεν μπορώ να σχολιάσω ούτε την ποιότητα ούτε την κάλυψη του πληθυσμού. Αν με ανάγκαζαν θα έλεγα ότι κάποια τουλάχιστον από τα νούμερα του Αρεταίειου βασίζονται στα δικά τους μόνο στοιχεία (ή τα στοιχεία δύο-τριών μεγάλων νοσοκομείων) και σε μια αναγωγή στον πληθυσμό (υποθέτοντας πχ ότι έχει μείνει σταθερό το μερίδιο της 'αγοράς'). Το λέω αυτό γιατί το Αρεταίειο έχει κατά καιρούς ανακοινώσει στοιχεία από τα δικά του αρχεία μόνο, τα οποία φαίνεται να δείχνουν πχ ότι το ποσοστό των αμβλώσεων που πραγματοποιούσε σε έφηβες είχε ανέβει από το 29% στο 35% από το 75 ως το 96 (αναφορά εδώ).

Το Αρεταίειο φαίνεται να έκανε τουλάχιστο δύο απογραφές, καθώς η Γενική Γραμματεία Ισότητας σχολιάζει ότι τα στοιχεία του 2000 δείχνουν σημαντική μείωση (κατά 30%) των αμβλώσεων σε σχέση με το 1994 πράγμα που αποδίδεται στην έκθεση εν μέρει στη νομιμοποίησή τους. Αλλού και αυτό το εύρημα αμφισβητείται σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά βλέπω δύο μελέτες να στοιχειοθετούν (περίπου) μείωση και πουθενά στοιχεία για το αντίθετο που να μην ανακυκλώνουν απλά παλιές μελέτες. Γενικότερα στο Αρεταίειο αποδίδονται πολλές τέτοιες απογραφές έκτοτε αλλά ποτέ δεν έχω βρει σχετική ακαδημαϊκή δημοσίευση ούτε ενημερωμένα στοιχεία πχ εδώ - για ένα τόσο σοβαρό θέμα με τέτοια βαριά έλλειψη τεκμηρίωσης, θα περίμενε κανείς οι γιατροί να κάνουν κρα για να δημοσιεύσουν, αλλά το μόνο που βλέπει κανείς είναι δελτία τύπου και σχόλια σε συνεδριακά πανελ με βάση τα εσωτερικά στοιχεία ενός φορέα. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι τα στοιχεία δεν έχουν περάσει από κανένα επιστημονικό κόσκινο και δεν έχουμε ιδέα πώς συνελέγησαν ούτε αν μπορούν να αναχθούν στον πληθυσμό.

Στοιχεία τέλoς έχουμε και από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, τα οποία όμως αφορούν καθώς φαίνεται μόνο σε αμβλώσεις που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο ή τα ταμεία. Ο ΠΟΥ εννοείται τα στοιχεία του τα παίρνει έτοιμα από Ελληνικές πηγές και δεν διεξάγει δική του πρωτογενή μελέτη. Ούτως ή άλλως δίνει μια εκτίμηση της τάξης των 20.000, με μικρή διακύμανση από χρονιά σε χρονιά. Είναι αδύνατον να είναι αυτή η εκτίμηση σωστή (συγκρίνετε τα στοιχεία της με τα αντίστοιχα της ΕΜΓΕ για την ίδια χρονιά), ούτε είναι και συγκρίσιμη με αντίστοιχες άλλων χωρών.

Δεν μπορώ να βρω καμμία άλλη απογραφή στη βιβλιογραφία κι αυτό ας μη σας ξαφνιάζει. Διοικητικές απογραφές δεν υπήρχε τρόπος να γίνουν στην Ελλάδα ως το 1986, γιατί ως τότε οι αμβλώσεις ήταν παράνομες. Ακόμη και τώρα που μπορούν να γίνουν, το κόστος και η αδυναμία κάλυψης όλων των σχετικών φορέων είναι σοβαρά αντικίνητρα για τους ερευνητές.

Θα δείτε στο διαδίκτυο άρθρα που ισχυρίζονται ότι έχει κατά καιρούς δώσει εκτιμήσεις η Ελστατ ή η Eurostat (πχ αυτόν τον εξωφρενικό ισχυρισμό εδώ). Προφανώς και δεν έχει κάνει κάτι τέτοιο η Ελστατ - δεν υπάρχουν πουθενά στον ιστότοπό της στοιχεία.  Μέχρι το 2013 η Ελστατ αναγνώριζε την απουσία στοιχείων για τις αμβλώσεις ως βασική έλλειψη την οποία επεσήμαναν οι χρήστες των δεδομένων της, και την οποία υποσχόταν να καλύψει στο δυνατό βαθμό (εδώ). Έκτοτε δεν έχει δημοσιεύσει τίποτε σχετικά. Η Eurostat εννοείται ότι δεν έχει στοιχεία για την Ελλάδα (δείτε), και αν είχε θα τα είχε πάρει από την Ελστατ. Η πάλαι ποτέ ΕΣΥΕ, προκάτοχος της Ελστατ, όταν υπήρχε έκανε ορισμένες πρώτες μελέτες προ εικοσαετίας - εντούτοις μπορούσε να συλλέξει στοιχεία μόνο από δημόσια νοσοκομεία και ως εκ τούτου τα στοιχεία της ήταν πολύ ελλιπή.

Συμπέρασμα: αν βασιστούμε μόνο στις δοικητικές απογραφές, τότε οι αμβλώσεις είναι σίγουρα πολύ λιγότερες από 100.000 ετησίως, και ο αριθμός τους πέφτει εδώ και δεκαετίες.

Δειγματοληπτικές έρευνες

Οι δειγματοληπτικές έρευνες έχουν σφάλματα, και στο βαθμό που η άμβλωση είναι θέμα ταμπού μπορεί να υποτιμούν την πραγματικότητα. Καλύπτουν όμως κάθε είδος άμβλωσης, ανεξαρτήτως πώς και από ποιόν έγινε, οπότε είναι χρήσιμες για να πάρουμε μια ιδέα του πού βρίσκεται το κατώτατο ορίο ή ποιά είναι η αναλογία των αμβλώσεων με ιατρική βοήθεια προς τις υπόλοιπες.

Η πρώτη τέτοια έρευνα με δείγμα 6,500 γυναικών έγινε το 1962-3 και βρήκε αναλογία αμβλώσεων προς γεννήσεις 1:1 (εδώ). Σημειωτέον ότι οι γεννήσεις ήταν ακόμη και τότε περίπου 150.000 το χρόνο (επίσημα στοιχεία εδώ). Οι συγγραφείς (Βαλαώρας και άλλοι) θεωρούν με βάση τον αριθμό και το τζίρο των ιδιωτικών μαιευτικών κλινικών στη χώρα ότι ο πραγματικός λόγος εκτρώσεων προς γεννήσεις πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος, ωστόσο δεν έκαναν καμμία εικασία για τα πραγματικά μεγέθη. Η έρευνά τους επιπλέον έδειξε ότι ένα 15% των μεγαλύτερων ζευγαριών ομολογούσαν ότι είχαν κάποτε κάνει έκτρωση, πράγμα που δεν αποκλείεται πάλι να αποτελεί υποεκτίμηση.

Γιατί σας παραθέτω μια έρευνα ηλικίας 68 ετών, προ νομιμοποίησης, βασικά μια φωτογραφία από έναν άλλο κόσμο; Γιατί αυτή τη μελέτη ακόμη και τώρα μου ζητούν να την λάβω υπόψιν, και γιατί ο λόγος 1:1 έχει κολλήσει στο μυαλό όλων, συμπεριλαμβανομένου και του Άδωνι. Και γιατί ήταν η μόνη από τις παλιές έρευνες που μπορεί κανείς να δει αναλυτικά μεθοδολογικά στοιχεία της στο διαδίκτυο (εντάξει, μέσω sci-hub), ακριβώς επειδή διεξήχθη σωστά και δημοσιεύτηκε υπεύθυνα. 

To 1985, σε μία ακόμη μελέτη της οποίας οι λεπτομέρειες δεν μπορούν να εντοπιστούν πουθενά, το κέντρο οικογενεικού προγραμματισμού στη Θεσσαλονίκη υπολόγισε 1.8 αμβλώσεις ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία, έναντι 1.3 γεννήσεων (που μου φαίνονται κάπως λίγες).

Το εθνικό κέντρο κοινωνικών ερευνών ξεκίνησε μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα μελέτη κοόρτης το 1983 (δείγμα n=1,924, αναφορά εδώ), όπου και βρήκε ότι το 36% των γυναικών είχαν κάνει τουλάχιστον μία έκτρωση. Η έρευνα επαναλήφθηκε στοχεύοντας στο ίδιο ακριβώς δείγμα (τις ίδιες ακριβώς γυναίκες δηλαδή) το 1997. Στο μεταξύ όμως το μεγαλύτερο μέρος του αρχικού δείγματος είχε εξαφανιστεί και είχαν απομείνει μόνο 507 από τις αρχικές γυναίκες. Από αυτές το 46% είχαν κάνει έκτρωση, αλλά δυσκολεύομαι να δω το εναπομείναν δείγμα ως αντιπροσωπευτικό: οι γυναίκες που χάθηκαν από το δείγμα δεν είναι ίδιες δημογραφικά με αυτές που απέμειναν.

Έκτοτε το ποσοστό μειώνεται καθώς οι γυναίκες που μεγάλωσαν τη δεκαετία του 60 φεύγουν από τον γόνιμο πληθυσμό. Η metron analysis και το ινστιτούτο κοινωνικής και προληπτικής ιατρικής υπολόγισαν το 2001 ότι μία στις τέσσερις γυναίκες σε γόνιμη ηλικία είχε κάνει έκτρωση (δείγμα n=744, αναφορά εδώ). Αυτό, αν ισχύει βέβαια, μας δίνει περίπου 500.000 Ελληνίδες που είχαν κάνει έκτρωση σε όλη τους τη ζωή.

Μολονότι αυτός ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος, σκεφτείτε τί υποθέσεις πρέπει να κάνουμε για να περάσουμε από το '500.000 γυναίκες σε όλη τους τη ζωή' στο '300.000 ή έστω 100.000 γυναίκες το χρόνο', και πόσο πραγματικά απίθανο θα ήταν να κάνουν 300.000 αμβλώσεις το χρόνο οι 2 εκατομμύρια δυνάμει γόνιμες Ελληνίδες.  Κατ' αναλογία σκεφτείτε ότι 6 στις 10 Ελληνίδες είναι μανάδες (πηγή), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το 60% των γυναικών κάνει κι από ένα παιδί κάθε χρόνο.

Η πιο πρόσφατη μεγάλη δειγματοληπτική έρευνα για αμβλώσεις στην εφηβεία έγινε το 2018 (δείγμα 3.500 γυναικών), και βρήκε ότι μία στις δέκα Ελληνίδες μανάδες με ζωντανά παιδιά είχε κάνει άμβλωση σε εφηβική ηλικία - 11.4 αμβλώσεις στην εφηβεία για κάθε 100 γυναίκες αν μετρήσουμε και τις πολλαπλές περιπτώσεις (κείμενο εδώ). Το ποσοστό φαίνεται να πέφτει από γενιά σε γενιά (ειδικά από τη νομιμοποίηση και μετά) και στις νεότερες γενεές φαίνεται να έχει πέσει κάτω από το 8%. Με βάση αυτό το ποσοστό, τη συχνότητα των πολλαπλών αμβλώσεων, και το μέγεθος του σχετικού πληθυσμού (εδώ) θα περίμενε κανείς να έχουμε 20-25.000 αμβλώσεις στην εφηβεία ετησίως.

Μπόνους: η ίδια μελέτη δείχνει ότι οι μανάδες που δήλωσαν ότι είχαν κάνει άμβλωση στην εφηβεία ήταν πιο πιθανό στατιστικά να αποκτήσουν τελικά παραπάνω από ένα παιδί. Ας μας βάλει λίγο σε σκέψεις.

Δεν ξέρουμε πόσο σημαντικός περιορισμός είναι το ότι ερωτήθηκαν μόνο μανάδες - είναι πολύ λογικό οι άτεκνες να έχουν μεγαλύτερα ποσοστά αμβλώσεων. Ξέρουμε όμως ότι το μέσο ποσοστό ένα προς δέκα είναι ίδιο με αυτό που υπολόγισε για τις συγκεκριμένες ηλικίες η δειγματοληπτική έρευνα της metron analysis του 2001. Από την άλλη, έχουμε έρευνα της metron analysis του 2009 που δεν μπορώ να βρώ τα στοιχεία της και η οποία μοιάζει να ισχυρίζεται ότι 33% των εφήβων έχει κάνει έκτρωση μολόνοτι η μέση ηλικία πρώτης επαφής με βάση την ίδια έρευνα είναι τα 19. Το βρήκα απίθανο όταν το πρωτοδιάβασα. Όταν όμως ξαναδιάβασα το δελτίο τύπου κατέστη σαφές ότι ερωτήθηκαν κάτι διαφορετικό οι γυναίκες που πήραν μέρος: αν οι ίδιες ή κάποια γνωστή τους είχε αυτή την εμπειρία. Το ποσοστό που αναζητούμε πρέπει λοιπόν να είναι πολύ μικρότερο από το 33%.

Συμπέρασμα - είναι δύσκολο να βγάλει κανείς άκρη με τις δειγματοληπτικές έρευνες αλλά φαίνεται ότι στις δεκαετίες του 60 και 70 η άμβλωση έγινε πάγια μέθοδος αντισύλληψης, και ο αριθμός των γυναικών με ιστορικό άμβλωσης κορυφώθηκε μάλλον τη δεκαετία του 90, πιάνοντας ποσοστά σίγουρα άνω του 30% - έκτοτε όμως πέφτει. Όποια νούμερα και να πάρει κανείς είναι πολύ, πολύ δύσκολο να στηρίξουν υπολογισμούς του τύπου 100.000 το χρόνο.

Αναγωγές και εκτιμήσεις.

Οι αναγωγές σε τρίτα μεγέθη μπορούν να είναι από πολύ χρήσιμες ως εντελώς άχρηστες ανάλογα με το πόσο ισχυρές (=περιοριστικές) υποθέσεις χρησιμοποιούν και πόσο καλά πρωτογενή στοιχεία έχουν. Αναγωγές γίνονταν συχνά όσο ακόμη οι αμβλώσεις ήταν παράνομες, για αυτονόητους λόγους.

Σε μια τέτοια αναγωγή αναφέρεται η Ιωαννίδου-Καπόγλου (2004, H/T @GeorgiosGs) όταν αναφέρει ότι η Ελληνική Εταιρία Οικογενειακού Προγραμματισμού υπολόγιζε, το 2000, 100.000 αμβλώσεις το χρόνο επίσημα και ίσως 300.000 ανεπίσημα (πηγή εδώ). Όπως εξηγείται εδώ όμως (σ. 279, Η/Τ @destroxiii) αυτός ο υπολογισμός προέρχεται από τη δεκαετία του 70 και βασίζεται στην υπόθεση ότι η χρήση αντισύλληψης είναι τόσο χαμηλή που δεν αφήνει εναλλακτικές λύσεις από τις αμβλώσεις. Δεν ξέρω πόσο δόκιμο είναι να συνεχίζουμε να κάνουμε αυτή την υπόθεση 50 χρόνια μετά. 

Ακούγεται συχνά ότι η χρήση μοντέρνων μεθόδων αντισύλληψης στην Ελλάδα είναι πολύ σπάνια, αλλά εν μέρει γι αυτή την εντύπωση ευθύνεται η καγκουριά των αρμοδίων του ΟΗΕ, οι οποίοι εδώ και 20 χρόνια στις δημοσιεύσεις τους χρησιμοποιούν για την Ελλάδα την ίδια (μία) παρατήρηση του 2001 χωρίς να το σημειώνουν ρητά - το αποτέλεσμα είναι κάθε χρονιά να δημοσιεύονται τα ίδια ακριβώς στοιχεία για την Ελλάδα και να πέφτουμε όλο και πιο χαμηλά στην κατάταξη (δείτε τη χρονοσειρά εδώ). Αντιθέτως έχουμε στοιχεία από αλλεπάλληλες και σχετικά μεγάλες έρευνες μεταξύ εφήβων που δείχνουν ότι πάνω κάτω ένα 80% χρησιμοποιεί προφυλακτικά. Μπορεί εννοείται να μας λένε μούφες αλλά αυτό προϋποθέτει ότι έχουν εμπεδώσει ότι η κοινωνία προσδοκεί να χρησιμοποιείς προφυλακτικό.

H Χαλκιά (2004, εδώ) βασίζεται σε εκτιμήσεις περίπου 30 μαιευτήρων οι οποίοι συλλογικά θεωρούσαν ότι τη δεκαετία του 90 πρέπει να γινόντουσαν πάνω από 300.000 αμβλώσεις ετησίως. Το νούμερο αυτό δεν προκύπτει από πρωτογενή διοικητικά στοιχεία, δεν άνοιξαν τα κιτάπια τους όλοι αυτοί οι μαιευτήρες. Απλά μεταδίδουν τις αναμνήσεις και τις εντυπώσεις τους. Η σωστή ερμηνεία του αριθμού είναι ότι πριν περίπου τριάντα χρόνια οι μαιευτήρες έλεγαν μεταξύ τους ότι τόσες ήταν οι αμβλώσεις, πράγμα λογικό αν κρίνει κανείς από τις δημοσιευμένες εκτιμήσεις που παρουσιάσαμε παραπάνω. Το πρόβλημα, σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι αυτές οι εκτιμήσεις δεν περιέχουν νέα πληροφορία: όταν τις λαμβάνουμε υπόψιν απλά διπλομετράμε προηγούμενες δημοσιεύσεις. 

Αλλού ο Κομνηνός (εδώ, H/T @th_alys ) κάνει λόγο για 200.000 με 250.000 αμβλώσεις. Προς επίρρωση του ισχυρισμού δίνει τρεις παραπομπές στον εαυτό του, ήτοι μία τρισελιδη αναφορά σε πρακτικά συνεδρίου το 1966, μία ομιλία σε εγκαίνια αμφιθεάτρου και ένα σεμινάριο που έδωσε στο υπουργείο πρόνοιας. Δίνει επίσης και τη μελέτη των Βαλαώρα και άλλων (ναι με στοιχεία του 1962) που είδαμε πιο πάνω. Δεν μας λέει άν έχει συλλέξει νέα πρωτογενή στοιχεία, ούτε πώς. Επειδή αυτά δημοσιεύθηκαν όμως σε ένα διεθνή τόμο του 1988 με μεγάλη απήχηση, αρκετοί τα προσεγγίζουν ως στοιχεία της δεκαετίας του 80, πράγμα που δεν είναι, επ ουδενί.

[ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 14/01 υπάρχει και αυτό το έπος (H/T @Manchurian):]

Image

Μπαίνω στον πειρασμό να εικάσω ότι η (επική, εξαιρετική) μελέτη του Βαλαώρα και λοιπών ευθύνεται για τις περισσότερες εκτιμήσεις άνω των 200.000. Ανακυκλώθηκε από πάρα πολλούς ερευνητές οι οποίοι έχτισαν πάνω της κάνοντας λίγο διαφορετικές υποθέσεις για το πόσες αμβλώσεις δεν δηλώθηκαν στους ερευνητές σε εκείνη την πρώτη έρευνα. Επαναλαμβάνω: οι Βαλαωρας και λοιποί τεκμηρίωσαν πρωτογενώς πολύ λιγότερες εκτρώσεις από όσες υπολογίζουν όσοι μεταγενέστεροι πατούν πάνω στα στοιχεία τους για να κάνουν υποθέσεις. 

Συμπέρασμα: Οι εκτιμήσεις που βασίζονται σε εντυπώσεις και αναγωγές είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκύπτουν από διοικητικές απογραφές ή δειγματοληψία. Είναι επίσης πολύ, μα πάρα πολύ παλιές, και μερικές φορές βασίζονται σε πολύ επισφαλείς υποθέσεις ή δεν υπάρχουν καν στοιχεία για να τις υποστηρίξουν. Κανένας δεν έχει καταφέρει ποτέ να παρουσιάσει πρωτογενή στοιχεία που να είναι συμβατά με 300.000 ή 200.000 αμβλώσεις το χρόνο, ακόμη για και τις εποχές της μεγάλης κατάχρησης.

Ας μου επιτραπεί μια παρένθεση. Μπορεί από τα παραπάνω να μείνετε με την εντύπωση ότι θεωρώ κακούς επιστήμονες ανθρώπους όπως ο Κομνηνός και ο Βαλαώρας (και συνεργάτες). Όχι. Ειδικά η έρευνα των τελευταίων πρέπει να ήταν μια πραγματικά μνημειώδης προσπάθεια και προσωπικά την αντιμετωπίζω με δέος. Πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε ότι α) υπολογισμοί που γίνονται χωρίς να παρατίθεται πρωτογενής έρευνα είναι πολύ λιγότερο αξιόπιστοι και β) υπολογισμοί που βασίζονται σε επιπλέον υποθέσεις πέρα από τα δεδομένα της έρευνας είναι επίσης λιγότερο αξιόπιστοι.

Τι άλλαξε επί κρίσης;

Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσουμε πώς επηρεάστηκαν οι αμβλώσεις από την οικονομική κρίση. Δεν είχαμε που δεν είχαμε στοιχεία, θέλουμε και στοιχεία συγκεκριμένα για 2010 με 2018; Σαν πολύ πέφτει. Εντούτοις ξέρουμε στατιστικά πόσο μειώθηκαν οι γέννες και - το σημαντικότερο - τίνος οι γέννες φαίνεται να απουσιάζουν από τα νούμερα επί κρίσης. Οι Τραγάκη και Μπάγκαβος (2019) υπολογίζουν ότι χάσαμε περίπου 40.000 γέννες συνολικά από το 2010 ως το 2015. Καμμία από αυτές τις χρονιές δεν χάσαμε πάνω από 11.000 γέννες σε σχέση με την προϋπάρχουσα τάση.  

Σε πιο πρόσφατη μελέτη, βασισμένη σε στατιστικό μοντέλο που λαμβάνει υπόψη τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές των γυναικών, οι Bearac et al (2022) υπολογίζουν περίπου 40,000 εκτρώσεις ετησίως στην περίοδο 2015-19 (όχι επιπλέον εκτρώσεις επί κρίσης, αλλά το σύνολό τους). 

Θα μου πείτε, ώπα ρε ΛΟΛ σφύρα το, βρήκαμε το νούμερο που ψάχναμε! Κι όμως όχι. Δυσκολεύομαι πολύ να βρω τα πρωτογενή στοιχεία που χρησιμοποίησαν για την Ελλάδα οι Bearac et al και είναι σαφές από το συμπληρωματικό υλικό που δημοσίευσαν ότι βασίζουν τον υπολογισμό τους σε παλινδρομίσεις στοιχείων από πολλές χώρες, των οποίων τις παραμέτρους έπειτα εφαρμόζουν στα περιορισμένα στοιχεία που έχουν για την Ελλάδα. Μεθοδολογικά η μελέτη μού φαίνεται μια χαρά, αλλά τέτοιες επαγωγες έχουν πολλές ευαισθησίες που δεν μπορώ να τις κρίνω εύκολα. Όπως μπορείτε να δείτε παρακάτω, τα "περιορισμένα στοιχεία" τους σταματούν πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες. 



 
Μπορείτε όμως να κάνετε κι εσείς μια εύκολη αναγωγή στο τεφτέρι σας: οι γέννες στην Ελλάδα έχουν μειωθεί κατά 32 χιλιάδες το χρόνο από το 2008 ως το 2018 (επίσημα στοιχεία εδώ).  Για να ισχυριστεί κανείς ότι οι αμβλώσεις αυξήθηκαν κατά αριθμό μεγαλύτερο από τις 32 χιλιάδες επί κρίσης πρέπει να κάνει την γενναία υπόθεση ότι κατά την ίδια περίοδο οι εγκυμοσύνες (ανεξαρτήτως κατάληξης) αυξήθηκαν, ή ότι μειώθηκαν κατά πολύ μεγάλο ποσοστό οι αποβολές και οι (ευτυχώς ήδη ελάχιστες) γεννήσεις νεκρών μωρών. Καμμία από αυτές τις δύο υποθέσεις δεν είναι εύλογη ούτε συνάδει με τα δεδομένα στην Ελλάδα - ο πληθυσμός μας γερνάει εξάλλου, και έχουμε λίγοτερα νέα νοικοκυριά. Όταν λοιπόν ακούτε κάποιον να λέει ότι αυξήθηκαν από τις 200.000 στις 300.000 οι αμβλώσεις επί κρίσεως (όπως κάνει εδώ η Καθημερινή), πρέπει να κάπως να σας εξηγήσουν πώς προέκυψε αύξηση στις εγκυμοσύνες και/ή μείωση των αποβολών κατά τουλάχιστον 70.000 το χρόνο, μέσα στην καταραμένη την κρίση, ώστε να βγαίνουν τα νούμερα (τους χαρίζω 8 χιλιάρικα γιατί μιλούν για δήθεν στοιχεία του 2013, όταν οι γεννήσεις είχαν μειωθεί κατά 24.000 μόνο). Αν πάρετε τα στοιχεία των Τραγάκη και Μπάγκαβου, που είναι πιο σωστά, οι εγκυμοσύνες πρέπει να αυξήθηκαν κατά 90.000 το χρόνο για να βγαίνουν τα νούμερα της Καθημερινής. Δεν γίνεται.

Θα πρέπει να υποθέσει καποιος ότι όχι μόνο οι Έλληνες προκάλεσαν πολύ περισσότερες εγκυμοσύνες αλλά και ότι γι αυτές ευθύνται, μεσούσης της κρίσης, δυσανάλογα αυτά τα ζευγάρια που δεν ήθελαν παιδιά. 

Δύσκολο πράγμα.

Να σημειώσω ένα τελευταίο για τα στοιχεία των Τραγάκη και Μπάγκαβου. Βάσει των υπολογισμών τους, μεταξύ 2010 και 2015 χάσαμε κυρίως τα παιδιά που θα έκαναν γυναίκες που είχαν ήδη παιδιά και τα παιδιά που θα έκαναν οι εικοσάρες άνεργες/άεργες.  Οι πίνακες με τις γεννήσεις που 'λείπουν' από τα νούμερα βρίσκονται παρακάτω. Ας μας βάλει και πάλι αυτό σε σκέψεις. Έστω ότι όλες αυτές οι μη-γεννήσεις είναι εκτρώσεις. Δεν είναι, αλλά έστω ας πούμε ότι είναι. Δεν τις έκαναν κοπέλες που γουστάρουν να γκομενίζουν ή φοβούνται μην υποφέρει η καριέρα τους. Τις έκαναν νέες, ήδη μανάδες, με ελλιπή εισοδήματα. 




Εσείς τι θα κάνατε με 100.000 περισσότερα* Ελληνόπουλα;

Το χειρότερο κομμάτι όλης αυτής της ιστορίας είναι κατά τη γνώμη μου η σύνδεση των αμβλώσεων με το ευρύτερο δημογραφικό. Ο πρωθυπουργός λέει ότι 'αν είχαμε 10% λιγότερες εκτρώσεις θα είχαμε 10% περισσότερες γεννήσεις'. Όχι βέβαια. Θα είχαμε 10% περισσότερες εγκυμοσύνες που προελήφθησαν με αντισυλληπτικά χάπια ή με άλλο τρόπο. Αμβλώσεις δεν κάνει ο κόσμος από τεμπελιά αλλά από απελπίσία. Η σωστή εξίσωση είναι 'αν είχαμε 10% λιγότερες ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες θα είχαμε Χ% λιγότερες αμβλώσεις.'

Το ζητούμενο είναι να μετατρέπεις τις ανεπιθύμητες σε επιθυμητές, και αυτό γίνεται όταν ο κόσμος είναι αισιόδοξος και νοιώθει ασφαλής. Αν δεν υπάρχει αυτό, κάθε επιχείρημα του τύπου 'μα ποιός θα πολεμήσει τους Τούρκους' ή 'μα ποιός θα πληρώσει τη σύνταξή μου;' είναι τερατώδες. Το ίδιο τερατώδες, σημειωτέον, είναι να χρησιμοποιείς το δημογραφικό ως επιχείρημα υπέρ της μετανάστευσης (η οποία κατά τη γνώμη μου, σημειωτέον, πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθερη). Το να εισάγεις ανθρώπους για να πληρώνουν, φτωχοί όντες, τις μη βιώσιμες συντάξεις σου σε κάνει απλά δουλέμπορο.

* πρόταση σερβιρίσματος. Μπορεί να μην υπάρξουν 100.000 επιπλέον Ελληνόπουλα. 

Καλά γιατί απαντάς;

Η τελευταία ένσταση που ακούω από φιλελέ γωνιές του διαδικτύου είναι ότι αυτού του είδους οι κουβέντες πρέπει να κλείνουν γρήγορα για να μην μπάζει από το Overton window, και ότι ο πραγματικός αριθμός των αμβλώσεων είναι δευτερεύον θέμα - το πρωτεύον είναι ότι ο νόμος παρέχει το δικαίωμα στις γυναίκες, και εκεί λέει τελειώνει το θέμα.

Βλακείες.

Θα με συγχωρήσουν τα παιδιά αλλά έχω πρόσφατη ακόμη την εμπειρία του Βρετανικού δημοψηφίσματος. Θυμάμαι στη Βρετανική τουητερόσφαιρα (και φαντάζομαι και στις παμπ) ατάκες του τύπου 'μπαίνουν ρε συ ένα εκατομμύριο Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Πολωνοί το χρόνο ανενόχλητοι και δεν τους ζητάει κανείς τα χαρτιά τους, δεν μπορείς να τους διώξεις, παίρνουν και με το καλημέρα επιδόματα, ε πόσους να αντέξει η ρημάδα η χώρα.' Προφανώς μπορούσες να τους απαντήσεις 'φίλε δικαίωμά τους, είμαστε χώρα της ΕΕ και έχουν ελεύθερη μετακίνηση.' Αλλά η απάντηση του θαμώνα της παμπ δεν είναι 'ΟΚ φίλε έχεις δίκιο δεν το είχα σκεφτεί, πάω στη γωνιά μου'. Η απάντησή του είναι, 'ωραία ας βρούμε τρόπο να μην έχουν πια το δικαίωμα. Εξάλλου δεν με ρώτησε κανείς, μού το επέβαλαν κάτι ανώμαλοι στις Βρυξέλλες.'

Αυτή είναι περίπου και η απάντηση σε όσους προτάσσουν τη νομιμότητα των αβλώσεων. Η νομιμότητα δεν είναι φυσική νομοτέλεια. Και για όσους έχουν ειλικρινείς ηθικές αναστολές πάνω στο θέμα και δεν νοιάζονται μόνο να τους κάνετε παιδιά για να πάρουν την Πόλη και να πληρώσουν συντάξεις, το να τους λές 'χέστηκα αν είναι σωστό ή λάθος είναι δικαίωμά μου!' δεν τους πείθει - τους θυμώνει και τους απωθεί.

Αυτό που αξίζει να γίνει είναι να καταλάβει ο κόσμος ότι οι αμβλώσεις, με σπάνιες εξαιρέσεις, δεν είναι πια επιπόλαιες, αν ήταν ποτέ κάτι τέτοιο. Είναι πράξεις απελπισίας. Ούτε μπορείς να λύσεις το δημογραφικό καταπιέζοντάς τις. Ούτε μπορεις να μειώσεις τις εκτρώσεις κάνοντάς τες πιο δύσκολες ή παράνομες. Ούτε μπορείς να υποκρίνεσαι τον καλόπιστο αν δεν αναγνωρίζεις έμπρακτα ότι αυτό που κατά βάση μειώνει τις αμβλώσεις είναι η πρόσβαση σε αντισύλληψη.